Tekst: Bram Kuiper
18 maart 2025
Van 1987 tot 2000 was ik werkzaam als klinisch psycholoog in het toenmalige VU-ziekenhuis. Eerst als medewerker van de Medische Psychologie, later als Universitair Hoofdspecialist en hoofd van de sectie volwassenen van de Medische Psychologie. Als medisch psycholoog moest ik van veel markten thuis zijn en van een aantal veel afweten.
Er zijn of er niet te zijn
Mijn specialismen lagen bij het genderteam én de oncologie – twee zeer verschillende werelden die om een eigen aanpak vroegen, maar met een opvallend raakvlak. Zowel bij genderdysforie als bij kanker draait het in de kern om vragen over de eigen identiteit. Vanuit heel andere perspectieven, stelt men zichzelf vragen als: Wie ben ik? Wat wil ik? Wat kan ik? Vragen over ‘er zijn’ of ‘er niet te zijn’, letterlijk en figuurlijk.In 1991 promoveerde ik op onderzoek naar het effect van geslachtsaanpassende behandelingen. Hoewel ik het werk met genderdysforische mensen fascinerend en waardevol vond, koos ik er uiteindelijk voor om me verder te specialiseren in de oncologie. Ik vond dat vakgebied nog boeiender en het gaf me nog meer voldoening
Interesse in vermoeidheid bij kanker
Op 1 januari 2000 startte ik als directeur van het Helen Dowling Instituut, waar ik klinisch werk combineerde met onderzoek en managementstaken. Vermoeidheid was al een aandachtspunt van het instituut en dat inspireerde mij, omdat we in die tijd nog niet goed wisten hoe ermee om te gaan. En dat terwijl het ook toen al de meest voorkomende en invaliderende bijwerking was bij kanker. Ik zag en hoorde hoe vermoeidheid alle aspecten van iemands leven aantastte: fysiek, sociaal, emotioneel, psychologisch en cognitief. Ik zag en hoorde dat iemands levenskwaliteit er enorm onder leed. Vragen over wie iemand wilde zijn en nog kon zijn vormden een rode lijn.
We ontwikkelden groepsinterventies en lanceerden in 2009 een online interventie om heel Nederland te kunnen bedienen. We waren de tijd vooruit. Ondertussen nam mijn interesse in vermoeidheid bij kanker steeds verder toe. In 2012 resulteerde dit uiteindelijk in het plan om al mijn beschikbare kennis en ervaring in te zetten voor de ontwikkeling van een digitaal programma om zoveel mogelijk vermoeide (ex)kankerpatiënten als mogelijk laagdrempelig te kunnen helpen. Want ook toen al was er te weinig capaciteit om gepaste zorg te leveren. Samen met mijn collega Door Vonk richtte ik in 2013 de startup Tired of Cancer BV op. Door had een achtergrond in bedrijfscommunicatie en fondsenwerving. We werkten in onze vrije uren, avonden en weekenden en legden eigen geld in voor startkapitaal. Meerdere keren heb ik de hypotheek van mijn huis verhoogd om het kapitaal weer wat aan te vullen. Vanaf het begin was ons oog niet alleen op Nederland gericht, maar ook daarbuiten.
Verder met Europese subsidie
In 2017 ontvingen we een prestigieuze Horizon 2020 SME Phase II subsidie, waardoor we een team konden opzetten en voltijds aan de slag konden met het door ontwikkelen van wat nu de Untire Now app is. Door stopte als zelfstandige en ik vertrok bij het Helen Dowling Instituut. De afgelopen acht jaar hebben we onze kennis, ervaring en inzichten over vermoeidheid bij kanker verder verdiept door eigen onderzoek, gesprekken met Untire-gebruikers en een rijkdom aan literatuur.
Behandelen van een veelkoppig probleem
Soms heeft vermoeidheid een aanwijsbare lichamelijke oorzaak, zoals bloedarmoede, hartfalen, nierfalen of hormonale ontregeling en is een medische behandeling nodig. Vaak ontbreekt die aanwijsbare oorzaak echter en hebben we te zoeken naar een andere oplossing. We weten steeds beter hoe we dat kunnen doen. Volgens internationale richtlijnen werkt een combinatie van psycho-educatie, psychologische technieken, opbouw van kracht en conditie en het gebruik van stress-reducerende oefeningen het beste. Dus niet het een of het ander, maar samen in combinatie. Dat is begrijpelijk, want vermoeidheid bij kanker kent veel mogelijke oorzaken die meestal tegelijkertijd optreden, zoals stress, angst, somberheid, slecht slapen, piekeren en (te) weinig bewegen. Vermoeidheid is een veelkoppig probleem dat het vermogen aantast om te kunnen zijn wie je wilt zijn.
Over Bram Kuiper
Dr. Bram Kuiper is psycho-oncoloog, medeoprichter van Tired of Cancer
en bedenker van de Untire Now app.
Tot juli 2017 was hij zeventien jaar lang directeur van het Helen Dowling Instituut. Daarvoor werkte hij onder andere 13 jaar bij het VU Medisch Centrum. Vermoeidheid bij kanker is een rode draad in zijn lange carrière. Met bijna 40 jaar ervaring in de psycho-oncologie heeft hij het tot zijn levensmissie gemaakt om wereldwijd zoveel mogelijk mensen te helpen die lijden onder kanker-gerelateerde vermoeidheid. Met de bewezen effectieve Untire Now app maakt hij deze hulp beschikbaar en doeltreffend.